Ο Αιμίλιος Χειλάκης μιλάει για την “Αντιγόνη” του

«Λέμε μια ιστορία που είχε ειπωθεί παλιά, όπως το ίδιο έκανε κι ο Σοφοκλής λέγοντας έναν μύθο της αρχαίας Ελλάδας στους πολίτες της εποχής του…». Και κάπως έτσι βρεθήκαμε να μιλάμε για την Αντιγόνη του. Ο σκηνοθέτης και  πρωταγωνιστής της πιο πολυσυζητημένης παράστασης του καλοκαιριού  σε μία βαθιά ποιητική συνέντευξη που αξίζει να διαβάσετε μέχρι τέλους.

Ο θεατής έρχεται να δει έναν μύθο με έναν μύθο, με έναν καλλιτέχνη που τον εμπιστεύεται για να μπορέσει να συνομιλήσει με κάτι μεγαλύτερο απ’ το ίδιο.

Πέρυσι Ιφιγένεια και Αγαμέμνονα, φέτος Αντιγόνη και Κρέοντα με τους ίδιους συνεργάτες, και ως συν-σκηνοθέτης. Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με τη σκηνοθεσία τραγωδίας;

Δεν παίρνεις απόφαση να σκηνοθετήσεις μια τραγωδία, παίρνεις απόφαση να ασχοληθείς με μια ιστορία με την οποία ασχολείται το αρχαίο δράμα. Και όταν θέλεις να ασχοληθείς με αυτή την ιστορία, θα πρέπει να μπεις με τους κανόνες της. Κάθε ιστορία, κάθε συγγραφέας έχει κάποιους κανόνες. Πόσω μάλλον το αρχαίο δράμα, το οποίο ενείχε και εμπεριείχε κανόνες οι οποίοι έχουν ξεχαστεί από εμάς, όπως αυτός με τους 3 υποκριτές.

Αυτό ήταν το επόμενο που ήθελα να σας ρωτήσω.

Μπήκαμε στη διαδικασία να ασχοληθούμε με τη φύση του αρχαίου δράματος γιατί είναι πολύ κοντά στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την υποκριτική, στον κανόνα της. Όχι τόσο στο ψυχολογικό νατουραλιστικό παίξιμο, όσο στον κανόνα και στο να πεις τι λέει η ιστορία. Στο αφηγηματικό θέατρο περισσότερο κοντά. Αυτό θέλουμε να κάνουμε.

Φεύγετε από τους ρόλους, δηλαδή, και μπαίνετε περισσότερο στο αφήγημα.

Ναι, αλλά όχι με σκληρό αφηγηματικό τρόπο. Λέμε μια ιστορία που είχε ειπωθεί παλιά, όπως το ίδιο έκανε κι ο Σοφοκλής λέγοντας έναν μύθο της αρχαίας Ελλάδας στους πολίτες της εποχής του.

Πόσο σύγχρονη είναι η Αντιγόνη σήμερα, ποια είναι τα μηνύματά της;

Όσο σύγχρονη ήταν η Αντιγόνη, που ήταν ένας μύθος για τον Σοφοκλή, για την εποχή του­­. Ο Σοφοκλής έγραψε την Αντιγόνη, που είναι ένας πολύ γνωστός μύθος του θηβαϊκού κύκλου, ο οποίος προφανώς ανήκε στην Ύστερη Εποχή του Χαλκού, και ο Σοφοκλής την έγραψε το 440 π.Χ., οκτακόσια και παραπάνω χρόνια μετά. Δηλαδή κι ο Σοφοκλής για τους αρχαίους του μίλαγε. Με τον ίδιο τρόπο λοιπόν που ο Σοφοκλής χρησιμοποίησε έναν μύθο για να μιλήσει για τους πολίτες της εποχής του, για το πώς ήταν η πολιτεία του, η Αθήνα του Χρυσού Αιώνα, με τον ίδιο τρόπο κι εμείς παίρνουμε αυτό το κείμενο και το λέμε στο κοινό το σημερινό, γιατί κάτι ίσως αντιληφθούνε για την πολιτεία μας.

Αισθάνεστε πως γίνεστε πρεσβευτής αυτού του οικουμενικού πνεύματος, της αρχαίας ελληνικής σκέψης;

Περισσότερο δοχείο του γίνομαι, γιατί πρεσβευτής είναι ο Σοφοκλής ο ίδιος, και η μετάφραση του Γιώργου Μπλάνα. Περισσότερο δοχεία γινόμαστε οι υποκριτές, μαζί με τον χορό, για να ειπωθούν τα λόγια αυτά.

Γιατί πιστεύετε ότι ο κόσμος έρχεται και ξανάρχεται να δει αρχαία τραγωδία;

Εδώ υπάρχει ένα πολύ ωραίο μυστικό. Τους μύθους της αρχαίας τραγωδίας μην πιστεύετε ότι τους ξέρουν όλοι. Δεν τους ξέρουν. Πάντα υπάρχει ένα κοινό που πρωτογνωρίζεται με αυτούς τους μύθους. Μπορεί να ξέρουν περίπου τι είναι η Αντιγόνη, αλλά τη δομή και την πλοκή της ιστορίας έτσι όπως την έγραψε ο Σοφοκλής δεν την ξέρουν. Κι αυτό είναι πάρα πολύ ωραίο, γιατί αυτό γεννάει στην εποχή της το πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, είναι οι καλλιτέχνες που εμπιστεύεσαι, πηγαίνεις να δεις τι ακριβώς πιστεύουν γι’ αυτό το έργο. Και αυτό είναι μια ωραία συνομιλία. Επίσης, είναι πολύ ωραίο για τον καλλιτέχνη, τον οποίο τον τιμά ο κόσμος που έρχεται να δει την οπτική του πάνω σε ένα σπουδαίο έργο, αλλά το μεγαλύτερο που συμβαίνει είναι ότι το κοινό το ίδιο είναι σεβαστικό απέναντι στον ίδιο τον εαυτό του. Έρχεται να δει έναν μύθο με έναν μύθο, με έναν καλλιτέχνη που τον εμπιστεύεται για να μπορέσει να συνομιλήσει με κάτι μεγαλύτερο απ’ το ίδιο.

Έχετε ξεχωρίσει κάποιο μέρος, χώρο, θέατρο απ΄ όσα βρίσκεστε ή θα βρεθείτε φέτος;

Από τα θέατρα, το πιο μαγικό είναι η Επίδαυρος. Αλλά είναι τόσο υπέροχο και το θέατρο των Φιλίππων, του Άργους, για να μη μιλήσω για την αρχαία Μεσσήνη, το στάδιο και το θέατρό της. Υπάρχουν μαγικά μέρη στα οποία μπορείς να βγεις σε ανοιχτό χώρο και να εκφράσεις έναν λόγο που έρχεται από τόσο παλιά και ο οποίος μας ενδιαφέρει σήμερα. Αυτή η στιγμή που το κάνεις, ειδικά σε χώρους όπως αυτοί που προανέφερα, είναι μια στιγμή για τον ηθοποιό μαγική.

Αλήθεια, ποια είναι τα μηνύματα της Αντιγόνης:

Αυτό που ήθελαν να δείξουν ο Αισχύλος, ο Σοφοκλής και ο Ευριπίδης είναι ότι σε όποια κοινωνική θέση κι αν ανήκουμε οφείλουμε να αναλαμβάνουμε την ευθύνη των λόγων και των πράξεών μας.  Ο Σοφοκλής απευθύνει μια πρόσκληση στους πολίτες, τους ζητά να αρθρώσουν λόγο, να συνομιλήσουν με την πολιτεία λέγοντάς της αυτό που επιζητούν από εκείνη. Στην ουσία παρακινεί τους πολίτες: «Ελάτε να το σκεφτούμε όλοι μαζί». Σε τέτοιες εποχές, όπου νιώθουμε ότι υπάρχει επιβολή κανόνων και ρυθμίσεων απ’ έξω, η λιτότητα κ.λπ., είναι αναγκαίο να θυμηθούμε και να συζητήσουμε για το αίσθημα δικαίου και το δίκαιο, στην πραγματικότητα για τον ιδιωτικό και τον δημόσιο λόγο. Και εμείς μέσω του Σοφοκλή θυμίζουμε αυτή την ανάγκη.

Η περιοδεία είναι από μόνη της κουραστική, πόσω μάλλον όταν ο ηθοποιός πρέπει να δίνει όλη του την ενέργεια σε κάθε παράσταση. Πώς αποφορτίζεστε;

Η δίψα του κόσμου εκεί έξω, που έρχεται να σε δει, που σε ευχαριστεί με την παρουσία του για το ότι βρίσκεσαι εκεί, σβήνει τη δική σου δίψα. Είναι τόσο άμεση η ανταμοιβή που παίρνουμε από τον κόσμο, τόσο μεγάλη η χαρά, ώστε λειτουργεί σαν ενισχυτική αδρεναλίνη και μας αποφορτίζει, για να ξεπερνάμε την κούραση από τη μετακίνηση και τον κόπο που σημαίνει μια περιοδεία.

Πώς περνά μια τυπική μέρα, χωρίς περιοδεία;

Η τυπική μέρα είναι ανάλογη με το τι έχει συμβεί την προηγούμενη. Όταν έχεις κάνει τα τελευταία χρόνια 12 πρεμιέρες σε 10 διαφορετικά έργα, αυτό σημαίνει πρόβα το πρωί, παράσταση το βράδυ. Αυτό που θα ήθελα αν δεν έχω τίποτα να κάνω είναι να μείνω ξαπλωμένος και να κοιτάζω το ταβάνι. Να είμαστε με την Αθηνά ξαπλωμένοι, να κοιτάμε το ταβάνι και να συζητάμε τι έχει εκεί.

Tα μελλοντικά σας σχέδια;

Θα συνεχίσω με τη σκηνοθεσία, τον χειμώνα θα είμαι στον Φάρο με τον Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη όπως πέρυσι, και υπάρχει κάποιο project για το 2019 που έχουμε κατά νου με τους αδερφούς Τάγαρη, ιδίως με τον Μάριο Τάγαρη, αλλά δεν είναι ακόμα ανακοινώσιμο.

Με τόσο περιορισμένο χρόνο πώς χαλαρώνετε;

Αυτή είναι μεγάλη ερώτηση, αφήστε το. Μόλις συνειδητοποίησα ότι τα τελευταία τρεισήμισι χρόνια έχω κάνει έντεκα πρεμιέρες σε εννέα καινούρια έργα, και όντως είναι πολύ πιεσμένος ο χρόνος μας. Αλλά δεν το σκεπτόμαστε έτσι. Σκεπτόμαστε περισσότερο ότι έχουμε να ασχοληθούμε με κάτι το οποίο μας ενδιαφέρει και μπαίνουμε στη διαδικασία και στη χαρά της διαδικασίας να το κάνουμε. Αυτό μας κρατάει επί των επάλξεων.

Photos: Marilena Anastasiadou